Kom jij in aanmerking voor de box 3-compensatie van de Belastingdienst? Daar is de afgelopen maanden veel te doen over geweest. Niet zonder reden: voor veel particuliere beleggers gaat het om serieuze bedragen. Tegelijkertijd blijkt uit berichtgeving in het Financieele Dagblad (16 november 2025) dat zelfs fiscalisten moeite hebben met de nieuwe systematiek. De box 3-hersteloperatie werd daarin zelfs een ‘fiscaal huzarenstukje’ genoemd.

Daarom geven we in onze blog een heldere uitleg. Geen vakjargon, maar begrijpelijke duiding, praktische voorbeelden en duidelijke stappen. Want je hebt misschien een hekel aan belasting, maar niet aan geld terugkrijgen. 

Waarom bestaat er box 3-compensatie?

Wanneer je de jaarlijkse aangifte Inkomstenbelasting doet, geef je jouw vermogen op bij Bezittingen en Schulden. De Belastingdienst keek jarenlang niet naar je werkelijke rendement, maar werkte met een zogenaamd forfaitair rendement: een fictief percentage dat iedereen geacht werd te behalen.

Dat systeem hield geen rekening met spaarrentes die jarenlang rond nul schommelden of met jaren waarin markten negatief afsloten. De Hoge Raad zette op 24 december 2021 een streep door deze methode. In wat inmiddels het ‘Kerstarrest’ heet, oordeelde de Raad dat de forfaitaire benadering in strijd was met de uitgangspunten uit internationale verdragen zoals het eigendomsrecht en het discriminatieverbod. Belangrijke uitkomst: je mag niet worden belast over rendement dat je niet hebt behaald.

Daarom corrigeert de Belastingdienst vanaf 1 juli 2022 eerdere aanslagen en past zij nieuwe aanslagen aan. Dat heet rechtsherstel. De nieuwe basisregel is eenvoudig: is je werkelijke rendement lager dan het fictieve rendement? Dan moet de Belastingdienst je werkelijke rendement belasten en kom je dus mogelijk in aanmerking voor box 3-compensatie.

Voor welke jaren geldt dit?

• 2017 – 2020: compensatie geldt alleen als je aanslag nog niet onherroepelijk vaststond (bezwaar of beroep). Uitzondering: voor 2020 heb je ook recht op compensatie als je definitieve aanslag is gedateerd op of na 12 november 2021.
• 2021 – 2024: iedereen komt in principe in aanmerking voor compensatie Er is geen bezwaar nodig — als je werkelijke rendement lager was dan het forfaitaire rendement, volgt compensatie.

Waarom je voor het jaar 2022 vaak je geld terug kunt krijgen

Het jaar 2022 was uitzonderlijk slecht voor vrijwel alle beleggers: aandelenmarkten en obligatiemarkten daalden en de meeste portefeuilles stonden negatief.

Toch rekende de Belastingdienst in dat jaar met een forfaitair rendement van 5,53%, waarover je 31% belasting betaalde. Dat betekent dat jij mogelijk zoals veel beleggers belasting betaalde over rendement dat je niet had — of zelfs over verliezen.

Wat levert dit jou op?

Hieronder zie je een helder rekenvoorbeeld:

Voorbeeld 1: individuele belegger

Belegd vermogen: € 500.000

Heffingsvrij vermogen: € 50.650

Belast vermogen: € 449.350

Betaalde box 3-belasting 2022: € 7.703

OF:

Voorbeeld 2: belegger met fiscale partner

Belegd vermogen: € 1.000.000

Heffingsvrij vermogen: € 101.300

Belast vermogen: € 898.700

Betaalde box 3-belasting 2022: € 15.406

Deze betaalde belastingbedragen kun je terugvragen wanneer je werkelijke rendement lager was, wat in 2022 vrijwel zeker het geval is. Dat zijn bedragen die je niet wilt laten liggen. Hoe krijg je de Box 3-compensatie terug? Door het invullen en opsturen van het formulier ‘Opgave werkelijk rendement’ van de Belastingdienst.

Belangrijk: gegevens die de banken sturen is onvoldoende

Het FD-artikel van 16 november 2025 benadrukt een punt dat veel beleggers verrast: ABN Amro, ING en Rabobank hebben wél gegevens gestuurd, maar die zijn niet voldoende voor het formulier van de Belastingdienst. Ze sturen meestal percentage-rendementen en/of enkele jaaroverzichten, terwijl het formulier van de Belastingdienst om meer en andere informatie vraagt dan banken kunnen leveren. Voor het correct invullen heb je o.a. nodig:

• daadwerkelijk in het jaar behaalde (on)gerealiseerde koerswinsten;
• ontvangen bruto-dividend (d.w.z. zonder daarop drukkende kosten);
• ontvangen rente
• aankoopbedragen zonder daarop drukkende kosten;
• verkoopbedragen zonder daarop drukkende kosten;
• deponering van effecten zonder daarop drukkende kosten (toevoeging van effecten);
• lichting van effecten zonder daarop drukkende kosten (onttrekking van effecten);
• specifieke onderverdelingen tussen spaargeld, beleggingen en overige bezittingen.

Kortom: het bankoverzicht is een beginpunt, maar absoluut niet voldoende om het formulier correct in te vullen. Daarom lopen veel beleggers vast en daarom kost het zelfs fiscalisten extra tijd.

Het formulier ‘Opgave werkelijk rendement’

De Belastingdienst heeft dit formulier ontwikkeld om je werkelijke rendement door te geven. Het is geen ingewikkeld formulier, maar je hebt wél de juiste cijfers nodig. Gelukkig levert een professionele en zelfstandige vermogensbeheerder exact de benodigde gegevens aan. Niet in globale percentages, maar in de vorm die het formulier letterlijk vraagt. Voor de meeste beleggers wordt het invullen daarmee een taak van ongeveer tien minuten.

Maar let op: de Belastingdienst corrigeert alleen wanneer jij op tijd de informatie aanlevert. Controleer dus goed jouw situatie met de hulp van deze informatie om te zien of jij geld van de Belastingdienst terugkrijgt en kijk vooral naar het jaar 2022. Raadpleeg hiervoor vooral jouw vermogensbeheerder, die helpt je niet alleen aan een rendement passend bij jouw situatie, maar helpt je ook bij de organisatie van je vermogen én je belastingzaken.