Blik op de koers

Droge zomers, een kletsnatte herfst en winter, bosbranden en terugtrekkende gletschers. Meer en meer merken we de gevolgen van klimaatverandering. De klimaatproblematiek houdt de maatschappij, de politiek en de media volop bezig. Als vermogensbeheerder zien we dat in de afgelopen 10 jaar steeds meer aandacht en vraag is ontstaan naar duurzaam beleggen. Het aanbod van duurzame beleggingen, waaronder duurzame ETF’s, is dan ook enorm toegenomen. Vroeger wilden beleggers vooral niet beleggen in tabaks- en wapenfabrikanten. Steeds meer (jongere) beleggers houden zich nu bezig met het (uitsluitend) opnemen van duurzame investeringen in hun beleggingsportefeuille. De reden voor deze focus op duurzame beleggingen kan uiteenlopend zijn: soms is het een pragmatische keuze om bijvoorbeeld fossiele grondstof producenten te vermijden, omdat deze bedrijven te maken kunnen krijgen met een stigma en overheidsregulering, waardoor de winstgevendheid wordt aangetast. Maar veel beleggers kiezen voor een duurzame investering om een positieve impact te bereiken op klimaat en maatschappij.
Is duurzaam beleggen voor jou ook belangrijk? Dan is de grote vraag: in hoeverre maak je met een belegging in duurzame ETF’s een positieve impact?

Wat is een duurzame ETF ook alweer?
Een Exchange Traded Fund is een mandje met een verzameling van aandelen. Deze verzameling aandelen weerspiegelen altijd een aandelenindex. Een aandelenindex is een serie aandelen met eenzelfde karakteristiek.
Zo is de AEX een index van de 25 grootste beursgenoteerde bedrijven in Nederland, maar je hebt ook een index met alle technologiebedrijven van de Verenigde Staten, of bijvoorbeeld een index met belangrijke Europese bedrijven, die zich inzetten om de klimaatdoelen van Parijs te behalen. Zo bestaan er vele ETF’s, die allerlei verschillende duurzame aandelenindices volgen.

Hoe komt een beursgenoteerd bedrijf in een duurzame aandelenindex?
Er zijn verschillende organisaties, die deze bedrijven beoordelen en scores toekennen op de ‘ESG-criteria’. Dit zijn criteria die beoordelen hoe bedrijven omgaan met risico’s en kansen op het gebied van Environment, Social en Governance. Op basis van deze ‘duurzaamheids-scores’ worden bedrijven wel of niet opgenomen in een aandelenindex, waarvan je als belegger een ETF mandje kan kopen.

So far, so good, zou je zeggen, maar helaas wordt het bovenstaande niet op een eenduidige en universele wijze toegepast. Hierdoor is het moeilijk om conclusies te verbinden aan de samenstelling van jouw ETF mandje over de mate van duurzaamheid en impact.

Problemen met toewijzing duurzaamheidsscore
Zo bestaan er allerlei verschillende methodes om bedrijven te voorzien van een duurzaamheidsscore op basis van verschillende criteria. Onderzoek wijst uit dat wanneer deze verschillende rating-methodes worden losgelaten op één bedrijf er verschillende duurzaamheidsscores uitkomen. De methodes om te beoordelen in hoeverre bedrijven duurzaam zijn, komen dus onvoldoende met elkaar overeen.

Willekeurige ESG-criteria
Daarnaast worden bedrijven op bepaalde criteria beoordeeld, maar op andere criteria niet. Zo kan een gerenommeerd frisdrankfabrikant beoordeeld worden op haar watergebruik en het recyclen van verpakkingsmateriaal, maar wordt er bijvoorbeeld niet gekeken naar het effect op de obesitascrisis, waar de gesuikerde drankjes flink aan bijdragen. En in veel duurzame ETF mandjes zitten grote technologiebedrijven zoals Nvidia, Microsoft en Alphabet (moederbedrijf van Google) in de top 10 van belangrijkste bedrijven. Techbedrijven hebben lang niet altijd een productieketen, waardoor ze op bepaalde criteria positief scoren. Maar aan de andere kant zijn er grote zorgen over de datacenters van deze bedrijven, die gigantisch veel drinkwater en stroom verbruiken.

Geen waterdichte screening van duurzame bedrijven
De makers van de duurzame aandelenindices gebruiken algoritmes om te screenen welke bedrijven goede duurzaamheidscores hebben. Ook wordt er gescreend op niet duurzame bedrijven om deze expliciet uit te sluiten. Deze screenings zijn echter niet volledig waterdicht, omdat in duurzame ETF’s van verschillende aanbieders toch fossiele brandstofproducenten zitten. Zo zitten in de 'SPDR® S&P 500® ESG ETF' oliebedrijven, zoals Exxon Mobile, Chevron, Occidental Petroleum en Marathon Petroleum. In de 'iShares ESG Aware MSCI USA ETF' komen ook Chevron en Exxon Mobile voor en zelfs in de 'iShares MSCI Europe ESG Screened UCITS ETF', die onder recente strengere Europese regelgeving als lichtgroen wordt bestempeld, zitten oliebedrijven zoals Shell, Total Energies en Neste.

Impact
Tenslotte zijn de duurzaamheidsscores die aan bedrijven worden toegekend, gebaseerd op hoe bedrijven omgaan met duurzaamheidsrisico’s en hieraan iets doen, maar niet in hoeverre hun duurzaamheidsbeleid werkt en echt impact maakt op de wereld. Om meer te weten over de impact van het duurzaamheidsbeleid van een bedrijf ben je al gauw genoodzaakt om de duurzaamheidsrapportages van elk individueel bedrijf door te nemen.

Is een duurzame ETF dan wel een goede investering, wanneer de samenstelling van deze ETF willekeurig is en je geen informatie krijgt over de impact die jouw investering indirect heeft?
Opvallend genoeg claimde in 2021 Tariq Fancy – voormalig hoofd van duurzaam beleggen bij BlackRock, de grootste aanbieder van ETF’s –nog dat duurzaam beleggen geen enkel nut heeft. Naast bezwaren over het proces van samenstellen van de duurzame ETF’s, had Fancy grote twijfels over of de vrije markt, die bestaat uit bedrijven wiens belangrijkste doel het is om winst te maken, wel in staat is om klimaatproblemen op te lossen. Een markante mening, aangezien BlackRock zich profileert als voorloper op het gebied van duurzaam beleggen. Het antwoord op de bovenstaande vraag is dat het ervan afhangt hoe belangrijk duurzaamheid voor jou is.

Wat kan jij als belegger dan wel doen?
Wil je met jouw investering directe en bewijsbare impact maken op de wereld? Dan leent een non-profit organisatie of een kleine duurzame startup zich beter voor een investering. Het is wel van belang om te realiseren dat er grotere investeringsrisico’s hangen aan zulke investeringen en de kans bestaat dat je rendement gering is of dat je jouw investering niet terugkrijgt.
Ook kan je met het investeren van aandelen een verschil maken. Als directe aandeelhouder van een bedrijf kun je aanwezig zijn op aandeelhoudersvergaderingen van een bedrijf en hierin een actieve of activistische rol vervullen.
Je stemrecht binnen de aandeelhoudersvergadering is gekoppeld aan het aantal aandelen dat je bezit. Hoe meer aandelen je bezit, des te groter je invloed kan zijn.

Voor ons, als vermogensbeheerder, is het behalen van de beleggingsdoelen van onze klanten en het daarvoor benodigde rendement onze prioriteit. De wensen van jou, als klant, staan centraal en vaak is de wens dat er een duurzaam component in de portefeuille zit, maar meer niet. In dat opzicht is een duurzame ETF een goede optie om met grote spreiding te beleggen in bedrijven, waarvan het merendeel actie onderneemt op het gebied van duurzaamheid. Daarbij hopen we dat er in de komende jaren gewerkt zal worden aan de ontwikkeling van universele en accurate methodes voor het toekennen van duurzaamheidsscores aan bedrijven en het samenstellen van duurzame ETF’s.

Willemijn Drost is vermogensplanner bij De' Medici Vermogensbeheer.

Wilt u uw financiële zorgen uit handen laten nemen?